Ox Bel Ha, Sian Ka’an, Riviera Maya, Jukatan, Meksyk, nurkowanie jaskiniowe, eksploracja jaskiniowa, historia eksploracji systemu

Trzy Wodne Drogi…

„Ox Bel Ha rozciąga się pod zróżnicowanymi dziewiczymi terenami, począwszy od linii brzegowej, przez mokradła namorzynowe, bagniste solniska, trawy tartaczne, aż po gęsty las deszczowy, który jest domem wielu gatunków roślin i zwierząt. Resztki murów i piramidalne kopce dają świadectwo dawnego zasiedlenia przez starożytnych Majów na całym obszarze.” – Bil Phillips, 2001.

System Ox Bel Ha (maaya t’aan: Trzy Wodne Drogi) został odkryty w lutym 1996 r. przez grupę nurków w składzie Bil Phillips, Sam Meacham, Travis Mack i Orane Douxami. Philips i Meacham, prowadzeni przez dwóch majańskich przewodników, Juana Toona i Juana Garcię, odkryli dwa lata wcześniej wielkie zapadlisko, w którym znajdowała się piękna, lecz zamieszkana przez krokodyle, cenota Canales. Cenota Los Canales okazała się później wejściem do systemu jaskiniowego, który w roku 2023 r. ponownie przesadził system jaskiniowy Sac Aktun i znowu stał się najdłuższą znaną zalaną jaskinią na Ziemi. Początki eksploracji, bynajmniej, nie wskazywały na tak wielkie rozwinięcie jaskini.

Sistema Esmeralda

Phillips i Meacham powrócili do tematu dopiero półtora roku później, rozpoczynając eksplorację od drugiej odkrytej wtedy cenoty: Esmeralda – potężnego zbiornika o długości 170 m, z dwiema wysepkami. W maju 1998 r. do zespołu dołączyli Daniel Riordan oraz Fred Devos. Na grzbietach mułów przetransportowano do cenoty spore ilości sprzętu nurkowego, w tym kompresor. W ciągu półtora miesiąca eksploracji wyeksplorowano system mający 11 km łącznej długości korytarzy i osiem cenot, w tym cenoty Amber Sun i Ya’ax Kai.

Sistema Chikin Ha

W tym samym czasie Bernd Birnbach, Daniel Riordan i Christophe Le Maillot połączyli znajdujący się jakieś 5 km na wschód system Chikin Ha z Morzem Karaibskim. System ten okazał się mieć aż trzy ujścia w morze. Eksplorację Chikin Ha (maaya t’aan: Zachodnia Woda) rozpoczęła parę lat wcześniej Francuska Federacja Nurkowania Jaskiniowego, kładąc pierwsze 300 m lin od cenoty Tarpon. Następnie zespół w składzie: Steve Gerrard, Tamara Kendle, Steve Keene i Sue Sharples połączył to z francuskimi linami z Cenote Del Mar. Birnbach i Le Maillot dołożyli do Chikin Ha w sumie 18 km korytarzy.

Sistema Ya’ax Chen

W lutym 1997 r. Kay i Gary Walten, znani też z eksploracji cenoty The Pit w sekcji Dos Ojos systemu Sac Aktun, położyli pierwsze 400 m liny w Cenote Escondido, którą przemianowali na Cenote Yaxchen (maaya t’aan: Szmaragdowa Studnia). System Waltenów zaczął rosnąć tak bardzo, że szybko zdobył sztandar The Explorers Club. Potężne korytarze o szerokości 40 m, przez które tłoczone były ogromne ilości wody, robiły wrażenie na wszystkich. Zespół wspierała od strony naukowej Samantha Smith, a Jim Coke IV, na podstawie danych eksploracyjnych Waltenów, narysował mapę jaskini. Do 2001 r. system miał dziewięć cenot i łączną długość korytarzy wynoszącą 18 km. Najdłuższe nurkowania wymagały użycia aż trzech skuterów i dziewięciu butli (w tym jednej z tlenem do dekompresji), aby przebyć odległość 4 km. Były to w owym czasie jedne z najdłuższych nurkowań jaskiniowych na Ziemi. Niestety, na końcu korytarza Río Grande Waltenowie natknęli się na zawał, przez który nie byli w stanie przedostać się dalej. Każde nurkowanie eksploracyjne tak głęboko w jaskini wymagało dwóch poprzedzających dni nurkowań przygotowawczych z rozstawianiem skuterów i butli.

Narodziny systemu Ox Bel Ha (1999)

Dzięki porównaniu danych eksploracyjnych oraz zdjęć lotniczych postawiono tezę, że Esmeralda i Chikin Ha mogą stanowić jeden i ten sam system jaskiniowy. W linii prostej dzieliło je około 500 m. Co więcej, niedaleko znajdował się 18 km długości system Ya’ax Chen. Trzy zespoły uzgodniły, że nie będą ze sobą konkurować i jeśli uda im się połączyć swoje części składowe, utworzą nowy system jaskiniowy o nazwie Trzy Wodne Drogi. Tak w ogniu eksploracji narodziła się idea Ox Bel Ha i wielka kariera tego systemu.

13 marca 1999 r. znaleziono połączenie między systemami Esmeralda i Chikin Ha. Bernd Birnbach i Christophe Le Maillot musieli użyć po trzy skutery i sześć stage’y, w dodatku do twinów, aby przepłynąć drogę 3,6 km z cenoty Del Mar. Nurkowanie zajęło im ponad osiem godzin. Nowy system miał w tym momencie ponad 33 km i uzgodnioną nazwę: Ox Bel Ha. W lecie 1999 r. Bernd Birnbach, Fred Devos, Christophe le Maillot, Sam Meacham, Bil Phillips, Daniel Riordan i Sabine Schnittger zawiązali Grupo Exploración Ox Bel Ha (GEO).

Grupo Exploración Ox Bel Ha (GEO)

Założono obóz przy Cenote Ya’ax Kai (maaya t’aan: Niebieska Ryba) sześć kilometrów w głębi selwy, a do zespołu nurkowego dołączyła Sabine Schnittger. Biolog Samantha Smith z Centro Ecologico de Akumal zabrała się za wykonanie analiz hydrologicznych. Dla zwiększenia możliwości, samowystarczalności i bezpieczeństwa cały zespół nurkowy przeszedł na konfigurację sidemount. Dla zwiększenia zasięgu eksplorację prowadzono z użyciem skuterów oraz par stage’y. Następnie par skuterów i potrójnych stage’y. Średni czas nurkowania przekraczał cztery godziny. Po miesiącu eksploracji dołożono do systemu pięć cenot i 14 km korytarzy. Ox Bel Ha, mając 47 km, stał się trzecim pod względem długości systemem zalanych jaskiń na Ziemi.

Najdłuższa zalana jaskinia Ziemi (1999)

Na podstawie analizy obrazów lotniczych wyznaczono kolejny wektor eksploracji z cenot Xux (maaya t’aan: Osa) i Xix (maaya t’aan: Pył). Znajdowały się one pomiędzy systemami Ox Bel Ha a Ya’ax Chen. Pierwsze nurkowania nie przyniosły pomyślnych wieści, wskazując na rozległy zawał, który mógł odcinać te cenoty od systemu Ox Bel Ha. Dzięki kilku leadom znalezionym przez Devosa zaryzykowano jednak założenie obozu przy Cenote Xux. Już w czwarty dzień eksploracji Bil Phillips znalazł połączenie z sekcją Esmeralda systemu Ox Bel Ha. W ciągu dwóch tygodni odkryto 16 nowych cenot oraz 24 km korytarzy. Jaskinie prowadzące w stronę Ya’ax Chen kończyły się wprawdzie taninową wodą i zawałem, jednak z łączną długością korytarzy 70,65 km Ox Bel Ha stał się najdłuższą znaną zalaną jaskinią na Ziemi. Po raz pierwszy…

Synergia wysiłków dużego zespołu (2000)

W roku 2000 GEO zmienił kierunki natarcia. Tym razem bezskutecznie próbowano znaleźć połączenie od strony systemu Ya’ax Chen. Bil Phillips i Christophe Le Maillot znaleźli jednak ukrytą restrykcję w systemie Naranjal – Snakes Man’s Escape, która prowadziła przez 760 m sidemountowy, pełen kolejnych restrykcji korytarz tłoczący mocny strumień wody na południowy-wschód, w stronę Ox Bel Ha… Bernd Birnbach, Fred Devos, Sam Meacham, Bil Phillips i Sabine Schnittger dołożyli też sporo do odkrytego w 1997 r. przez Waltenów systemu Ayin (maaya t’aan: krokodyl), z sercem w bagnistym zapadlisku krasowym o rozmiarach 40 na 300 m. W mającym 8,166 km długości systemie Ayin otworzono kilka leadów w stronę Jigsaw Reach w systemie Ox Bel Ha. Jim Coke i Sam Meacham znaleźli Cenote Andreas znajdującą się między systemami Naranjal i Ox Bel Ha. Steve Bogaerts, wynalazca uprzęży sidemountowej Razor i Bil Phillips położyli 3 km lin w znalezionej na zdjęciach lotniczych Cenote Chuup Ich (maaya t’aan: Podbite Oko), znajdującej się między systemami Naranjal i Ayin. Do pierwszego nurkowania (0,6 km) użyli sidemount, w kolejnych, w marcu i kwietniu 2001 r. spróbowali rebreatherów (CCR), co, oprócz 2,4 km nowych korytarzy pozwoliło na odkrycie dwóch nowych cenot.

Najłduższa jaskinia Meksyku (2001)

Grudniowa Corey Memorial Expedition w 2001 r., dla upamiętnienia zmarłego nurka jaskiniowego Stevena Dougasa Coreya, przeprowadzona została pod auspicjami The Explorers Club. Założono obóz przy Cenote Kirsten, a po pięciu dniach przeniesiono go do Cenote Odyssey, odkrywając w sumie 3 km korytarzy. Nie udało się, niestety, przebić tędy do systemu Ayim. Bil Philips połączył wreszcie Ox Bel Ha z systemem Ayim, nurkując z odległej 4 km od obozu Cenote Coca Ha, w której dwa dni wcześniej był widziany krokodyl. Philips połączył najpierw tę cenotę z linami położonymi dopiero co w Kirsten, a następnie poprzez kilka restrykcji wypłynął w systemie Ayim i znalazł liny położone rok wcześniej przez Devosa. Steve Bogaerts, kładąc 670 m lin połączył natomiast Ox Bel Ha poprzez sekcję Aluxe’s Plain z 2,1 km systemem San Andrés. Nie udało mu się, niestety, mimo kolejnych 523 m lin przebić z Cenote Oddysey do systemu Naranjal. Na koniec roku 2001 Ox Bel Ha był już najdłuższą jaskinią w Meksyku, mając 57 cenot i 96,8 km łącznej długości zalanych korytarzy.

Eksploracyjny rekord (2003)

Kolejna Steven Douglas Corey Memorial Expedition, misja flagowa The Explorers Club, odbyła się zimą 2003. Eksplorację rozpoczęto z cenoty Ak Al Ché (maaya t’aan: Bagno) nieprzyjemnej, lecz znajdującej się w Ox Bel Ha w stronę rezerwatu biosfery Sian Ka’an. 17 stycznia 2003 r. Bil Phillips i Steve Bogaerts odkryli mocno zarośniętą cenotę Soso’ok (maaya t’aan: Zaplątana) w trakcie sześciokilometrowego nurkowania z użyciem rebreatherów (CCR). Dzięki namiarowi GPS zarejestrowanemu w trakcie wynurzenia udało im się później wrócić w to miejsce lądem. Był to w tym momencie najdalej na południe położony punkt systemu. Dzień później Bogaerts, zbierając depozyty, odkrył potężny korytarz Middle Earth. Następnie nurkowano z cenoty Ix Tikia Kax Tik (maaya t’aan: Trudne Znalezisko) między systemami Ox Bel Ha i Naranjal. Sam Meacham przyłączył w sidemount Ix Tikia Kax Tik do Ox Bel Ha, 485 m długości, wypełnionym grubym brązowym osadem pasażem. Philips i Bogaerts próbowali dokonać tego samego połączenia na rebreatherach w nieco innym kierunku. Odbili się od zawału, ale znaleźli bailout w postaci cenoty Spidge. Wracając w warunkach bardzo słabej widoczności sprawdzili jeszcze kilka leadów, co zaniosło ich w końcu do liny Orion w systemie Ox Bel Ha. Bil i Steve położyli w trakcie jednego nurkowania 1582 m liny, co mogło być w tym momencie eksploracyjnym rekordem. Następnego dnia natrafili, niestety, na zaporę nie do przejścia o 300 m od systemu Naranjal, choć mocny strumień wody przepływał tam wąskimi otworami w suficie.

Jade Pearl Project (2003)

Eksploracja lądowa

Jeszcze we wrześniu 2001 r. Steve Bogaerts i Bil Phillips odkryli Cenote Sinaan (maaya t’aan: skorpion) w pobliżu Chumpon Nohbe – majańskiej drogi, łączącej niegdyś wioskę zbuntowanych Majów Cruzo’ob, z podobnymi wioskami w Chunyaxche i Tulum. Następnie Bil wraz z Sabine Schnittger natrafili w pobliżu cenoty Soso’ok na kolejną cenotę, Box Ha, oraz kilka majańskich ruin. 2 sierpnia 2003 Bil Phillips i Sam Meacham w trakcie ślepej lądowej eksploracji natknęli się na cenotę Jade Pearl o 500 m od cenoty Soso’ok. 12 sierpnia dotarli do widzianej na zdjęciach lotniczych cenoty Chikin Ek. 14 sierpnia, dzięki lokalnemu informatorowi, dodali do listy cenotę Apocalypse, obiecującą w trakcie zwiadowczego nurkowania Philipsa, jednak znajdującą się zbyt daleko na południe od zakładanego obszaru eksploracji, a 8 września cenotę Rivenddel, nieopodal cenoty Chikin Ek. 8 października na centrum operacji postanowiono wybrać najbardziej strategicznie położoną cenotę Jade Pearl.

Ekploracja jaskiniowa

6 listopada 2003 r. Bil Phillips, Steve Bogaerts, Sam Meacham, Andres Labarthe i Roberto Chávez założyli obóz po raz pierwszy do eksploracji Ox Bel Ha. Oprócz mułów, do transportu sprzętu nurkowego używając helikoptera. W dwa dni później rozpoczęli nurkowania eksploracyjne w ramach Jade Pearl Project. 9 listopada Bogaerts połączył cenoty Jade Pearl i Sinaan poprzez mający 10 m wysokości i 30 m szerokości korytarz. Sam Meacham przyłączył Jade Pearl do Ox Bel Ha i odkrył cenotę Box Hi. 11 listopada Bil Philips odkrył od dołu cenotę Two Tarpon, nazwaną tak od dwóch ryb napotkanych w taninowej wodzie. 12 listopada Steve Bogaerts połączył cenotę Sinaan z cenotą Box Ha. 15 listopada Bil Phillips dotarł do cenoty Bek’ech. 16 listopada Bogaerts dotarł z Sinaan do cenoty Aluxe, a 19 listopada z Aluxe do cenoty Box Ha i cenoty Tucha Ha, odkrytej wcześniej z powierzchni. 22 listopada Bogaerts przyłączył do Ox Bel Ha cenotę Rivendell. Założenie stałego obozu tak głęboko w selwie pozwoliło na dwa tygodnie eksploracji, która dołożyła do systemu Ox Bel Ha 15 km podziemnych korytarzy oraz 10 cenot. Głównym, choć niezrealizowanym wtedy celem projektu było przedostanie się z cenoty Jade Pearl na południowy-zachód, do rezerwatu biosfery Sian Ka’an.

Ya’ax Chen – umykająca trzecia droga (2003)

We wrześniu 2003 r. zespół w składzie: Daniel Riordan, Christophe Le Maillot, Fred Devos, Alex Álvarez i Per Thomsen, dzięki mapie Jima Coke’a i informacjom od Waltenów dotarł do końca tunelu Río Grande w systemie Ya’ax Chen. Celem było przedarcie się do cenoty Far, dostrzeżonej na zdjęciach lotniczych, ale niemożliwej do osiągniecia lądem, ze względu na gęste leśne poszycie, a następnie przebicie się w stronę Ox Bel Ha. Dopiero druga seria nurkowań w grudniu 2003 r. pozwoliła im dotrzeć do cenoty Ma’Kai, a z niej do Cenote Far.

W tym samym czasie Bil Phillips i Steve Bogaerts postanowili pociągnąć jeden z porzuconych leadów Jade Pearl Project (prowadził na wschód zamiast na południe). Sidemount dał im przewagę przy pokonywaniu klaustrofobicznej części systemu, zanim ta rozwinęła się szeroko, tłocząc wartki strumień wody aż do cenoty Far. W taki niespodziewany sposób system Ya’ax Chen Waltenów stał się sekcją, włączony do systemu Ox Bel Ha. Na koniec 2003 r. system Ox Bel Ha miał 125 km łącznej długości zalanych korytarzy i 72 cenoty. Wtedy zespół Riordana i Le Maillot, któremu nie udało się połączenie systemów Ya’ax Chen i Ox Bel Ha, postanowił dokonać tego, czego nie udało się dokonać projektowi Jade Pearl ale z drugiej strony…

Skok naprzód w Ox Bel Ha (2005)

Latem 2005 do systemu Ox Bel Ha włączono system Yaxchen West. Ox Bel Ha osiągnął 144 749 m. Drugi na podium Sac Aktun miał wtedy tylko 79 617 km, ale Bogaerts i Schmittner prowadzili intensywne poszukiwania połączenia między Sac Aktun a trzecim na podium Nohoch Nah Chich z potężną studnią Blue Abyss i swymi 67 184 m łącznej długości korytarzy, który swojego czasu również nosił laury najdłuższego zalanego systemu jaskiniowego na Ziemi o długości.

Ox Bel Ha i eksploracje w Sian Ka’an (2005-2007)

Pomiędzy listopadem 2005 a czerwcem 2006 r. za eksplorację systemu Ox Bel Ha od strony rezerwatu biosfery Sian Ka’an zabrał się CINDAQ/MCEP. Uczestników ekspedycji zastanowiło, że naprzeciw Entrada Caapechen (Cenote Manati), jednego z wejść do systemu jaskiniowego Ox Bel Ha, znajduje się postklasyczna majańska świątynia w Stylu Wschodniego Wybrzeża, a jej wejście jest skierowane wprost na wejście do jaskini. Nie ma w tym absolutnie nic dziwnego, zważywszy na rolę jaskiń jako przejść w zaświaty w kosmologii Majów. Eksploratorzy regularnie spotykali wokół tego miejsca manaty.

W 2007 r. CINDAQ zlokalizował sześć wejść do systemu Ox Bel Ha w słonawych wodach lagun Caapechen i Boca Paila w rezerwacie biosfery Sian Ka’an, z czego pięć było znanych wcześniej. I wtedy do transportu sprzętu nurkowego użyty został helikopter. Umożliwiło to założenie obozu w niedostępnym miejscu, jednak, ze względu na wyzwania stawiane przez środowisko naturalne podmokłej selwy Sian Ka’an, eksploratorzy spędzali tam co najwyżej dwutygodniowe turnusy, później skrócone do pięciu dni. W ten sposób eksploracje mogły potrwać jednak aż pięć miesięcy, co pozwoliło na skartowanie 7000 m jaskiń w systemie. Eksploratorzy zabierali z sobą Hydrolab.

Dane i próbki wody były przekazywane nauce, w czym wzięły udział: Technical Institute of Denmark i Centro para el Estudio del Agua w Cancun. W podwodnych eksploracjach i kartowaniu systemu wzięli udział Sam Meacham, Christophe Le Maillot, Daniel Riordan, Per Thomsen, Fred Devos oraz Simon Richards, Jarrod Jablonski, Luca Magheli, Daniel Riordan, Franco Attolini, Alex Álvarez i Andrea Marassich. W eksploracjach naziemnych Roberto Chávez, Simon Richards, Sam Meacham, Jack Sherman, Mario Rebolledo-Vieyra, Pepe Sánchez, Roberto Chávez, Mario Valotta i Robbie Schmittner. Projekt wspierali swoją wiedzą Jim Coke IV z QRSS oraz hydrolog Patricia Beddows.

Fortuna kołem się toczy – sinusoida na podium

Sac Aktun i Nohoch Nah Chich (2007)

25 stycznia 2007 roku system Ox Bel Ha stracił prowadzenie w wyniku połączenia systemów jaskiniowych Sac Aktun i Nohoch Nah Chich, dokonanego wspólnie przez Steve’a Bogaertsa i Robbiego Schmittnera. System Sac Actun miał wtedy 153 599 m, podczas gdy Ox Bel Ha posiadał 146 761 m. Sytuacja nie wyglądała wesoło – w pobliżu Sac Aktun rósł jeszcze kolejny system: Dos Ojos z ówczesnymi 57 700 m. Ox Bel Ha miał wówczas w sąsiedztwie tylko Naranjal o długości 21 558 m. Ciekawe jest, że Sistema K’oox Baal, obecnie posiadający ponad kilometr długości, miał wtedy jedynie 19 178 m. Niemniej jednak taka sytuacja nie utrzymała się długo…

Ox Bel Ha i Yax Chen East (2007)

Jeszcze w tym samym 2007 roku, na początku lata do Ox Bel Ha włączono system Yax Chen East. Ox Bel Ha z 128 cenotami zajął znowu pierwsze miejsce na podium. W maju 2008 roku Ox Bel Ha miał 169 935 m długości, zaś Sac Aktun 155 686 m. Systemy rosły dalej w porównywalnym tempie. W maju 2009 roku Ox Bel Ha miał 179 978 m długości, podczas gdy Sac Aktun 168 959 m po włączeniu systemów Koxol i Dreamgate. W maju 2010 roku Ox Bel Ha urósł do 180 039 m, podczas gdy Sac Aktun do 178 034 m.

Ox Bel Ha i Naranjal (2011)

W marcu 2011 r. system Ox Bel Ha zwiększył swoją przewagę dzięki długo wyczekiwanemu wchłonięciu systemu Naranjal. System Naranjal zniknął i stał się sekcją systemu Ox Bel Ha, choć w przeszłości sam był najdłuższym znanym zalanym systemem jaskiniowym na świecie. Do tej pory nie udawało się to wielu eksploratorom. Jak zatem doszło do połączenia?

Pamiętamy, że w roku 2000 w Naranjal odkryto sidemountowy kompleks Snakesman Escape Tunnel. Serie ciasnych i ponurych restrykcji z dosyć mocnym prądem prowadzącym w głąb jaskini. Główny korytarz prowadził przez ponad 600 m na południowy-wschód na rozstaje dróg. Wschodni zespół tuneli odbijał od przepływu. Od odkrycia pobliskiej cenoty San Andres upatrywano jednak tutaj możliwości połączenia. Drugi tunel podążał na południe wraz z silnym prądem wody. Stale jednak się zmniejszał i stawał się niestabilny. Prąd sugerował dalszą drogę, jednak nikomu nie uśmiechało się sprawdzanie niestabilnego labiryntu. Podobnie było w innej downstreamowej sekcji Naranjal, odkrytej jakieś 400 m dalej w 2002 r. i równoległej do Snakesman Escape Tunnel. Rozwijała się ona w skomplikowany labirynt, który eksplorowano aż do 2007 r. Wszystkie tunele kończyły się jednak ślepo.

W lutym 2011 Bil Phillips i Steve Bogaerts zaczęli szukać połączenia z Cenote Corey w systemie Ox Bel Ha, nazwanej tak na cześć zmarłego nurka jaskiniowego. Cenote San Andres stała się w tym czasie dla eksploratorów niedostępna. Phillips i Bogaerts położyli w ciągu miesiąca 5 km lin. Udało im się w końcu znaleźć przejście przez labirynt niestabilnych zawałów do sekcji Snakesman w dotychczasowym systemie Naranjal, który tym samym właśnie przestawał istnieć. W maju 2011 system Ox Bel Ha miał 222 340 m i 131 cenot. Sac Actun jednak prawie go dogonił ze swoimi 217 495 m po włączeniu systemu Aktun Hu. W maju 2012 Ox Bel Ha miał 234 824 m, zaś Sac Aktun nadal 217 495 m. W maju 2013 Ox Bel Ha miał 243 556 m, zaś Sac Aktun 222 704 m po włączeniu systemu Caracol i cenoty Venom. W roku 2014 znaleziono suche połączenie systemów Sac Aktun i Dos Ojos. Nurkowie jaskiniowi nie uznają jednak takich suchych połączeń. Ox Bel Ha miał 256 909 m.

The Greatest Connection & The Greatest Surprise z Ox Bel Ha

Sytuacja zmieniła się na dobre w styczniu 2018 r., gdy Robbie Schmittner znalazł podwodne połączenie systemów Sac Aktun i Dos Ojos. Nowy supersystem miał aż 347 km długości, podczas gdy Ox Bel Ha tylko 270 km. Z mapy wynikało, że tym razem nic już nie odmieni kolejności systemów na podium, a Sac Aktun, która ma większy potencjał eksploracyjny dzięki odkrytemu przez Robbiego systemowi Madre de los Cenotes i znajdującemu się nieopodal systemu K’oox Baal, który Alex Reato przedłużył właśnie do długości ponad 100 km.

Ox Bel Ha – chichot losu…

Pod koniec 2018 r. CINDAQ/MCEP (Mexico Cave Exploration Project) rozpoczął zakrojony na lata projekt ponownej inwentaryzacji (resurvey) systemu Ox Bel Ha. Do końca 2022 r. sprawdzono 233 km, ponad 85% znanych korytarzy w systemie. W ciągu tych czterech lat dołożono 115 km zalanych korytarzy. Obecnie CINDAQ bije się z czasem, aby zadokumentować umierający na naszych oczach system. W latach 2020-2021 pewne jego części znalazły się już w rozrastającym się w zastraszającym tempie Tulum. Na koniec 2022 roku system Ox Bel Ha osiągnął niewyobrażalną wręcz długość 435 805 m! Przejmując znów prowadzenie.

Ox Bel Ha – supersystem

Zdaniem CINDAQ, mający 435 805 m łącznej długości korytarzy, Ox Bel Ha jest najlepiej udokumentowanym systemem jaskiniowym na półwyspie Jukatan. W systemie, który zajmuje powierzchnię 60 km2 (9 km na linii wschód-zachód i 11 km na linii północ-południe), znajduje się ponad 150 cenot. Średnia głębokość systemu to 13,2 m, ale najgłębsza studnia ma 57,3 m. Najszerszy korytarz w Ox Bel Ha ma aż 120 m szerokości. Skomplikowaną nawigację uświadamiają ponad tysiąc T i ponad dwa tysiące jumpów.

Ujścia systemu Ox Bel Ha ładują niesamowite ilości wody do lagun w rezerwacie biosfery Sian Ka’an. Na przykład, w Entrada Caapechen prąd jest tak mocny, że przez pierwsze sto metrów skuter nie wystarcza, a trzeba dodatkowo mocno używać płetw. W Sian Ka’an zaobserwowano też bardzo ciekawe zjawiska, takie jak przeciwne prądy pod i ponad halokliną czy grube osady bakteryjne na ścianach. Eksploracje prowadzone są głównie przez Entrada Caapechen i Entrada Boca Paila.

I co dalej?

Sac Aktun, w momencie utracenia pierwszego miejsca na podium miał 376 101 m. Niedaleko Sac Aktun rozciąga się jednak ponad stukilometrowy K’oox Baal… Żaden z supersystemów nie odsłonił jeszcze przed nami z pewnością wszystkich swoich tajemnic!

W poszukiwaniu troglobiontów – jaskiniowe życie Ox Bel Ha

Od lutego do grudnia 2013 roku zespół meksykańskich i amerykańskich naukowców przeprowadził wspólne badania jaskiniowej fauny na ponad dziesięciokilometrowej długości odcinku w północnej gałęzi systemu Ox Bel Ha, pomiędzy cenotami: Tábano, Odyssey, Muknal i Bang. Choć nie było one tematem badań, we wszystkich czterech cenotach zaobserwowano duchoryby (Typhliasina pearsei). Wśród badanych gatunków znalazły się bezkręgowce.

Najczęściej występujące w tej części systemu Ox Bel Ha okazały się Tulumella unidens i Typhlatya mitchelli. Inne popularne gatunki bezkręgowców w Ox Bel Ha to: Creaseria morleyi, Creaseriella anops, Tuluweckelia cernua, co zgadza się z generalnym przekrojem fauny występującej w cenotach na całym północnym Jukatanie. Popularnymi gatunkami systemu Ox Bel Ha okazały się: Mayaweckelia cenoticola, Stygiomysis holthuisi, Typhlatya dzilamensis oraz jadowity Xibalbanus tulumensis, który jest tu jedynym gatunkiem troglobionta występującym stale pod halokliną (eksploratorzy jaskiniowi widywali również morskie meduzy na 350 m od wejścia przez Cenote Manati / Entrada Caapechen).

Nieco rzadszymi: Antromysis cenotensis, Humphreysella mexicana, Metacirolana mayana i Stygiomysis cokei. Znalazła się też rzadko spotykana krewetka Calliasmata nohochi, endemiczna dla Riviera Maya podobnie jak  Xibalbanus tulumensis i Tuluweckelia cernua. Ta została dostrzeżona tylko raz w trakcie badań.

Bibliografia:

Benítez, Sergio; Thomas M. Iliffe, Benjamín Quiroz-Martínez, Fernando Alvarez (2019) How is the anchialine fauna distributed within a cave? A study of the Ox Bel Ha System, Yucatan Peninsula, Mexico. „Subterranean Biology” 31:15-28. https://doi.org/10.3897/subtbiol.31.34347

Meacham, Sam (2007) Sian Ka’an Exploration Expedition: Ox Bel Ha Water Protection Project 2005–2006. „AMCS Activities Newsletter” 30:55-65

Meacham, Sam (2005) Jade Pearl Exploration Project, Sistema Ox Bel Ha, Quintana Roo. „AMCS Activities Newsletter” 28:63-77

Phillips, Bil (2004) Ox Bel Ha, Spring 2003. „AMCS Activities Newsletter” 27:54-56

Phillips, Bil (2002) The Exploration of Sistema Ox Bel Ha. „AMCS Activities Newsletter” 25:40-46

Richards, Donna; Simon Richards (2007) Yaxchen and Ox Bel Ha, Quintana Roo. „AMCS Activities Newsletter” 30:77-84