Cenote Nohoch Nah Chich – nurkowanie jaskiniowe

Cenote Nohoch Nah Chich Meksyk Cenoty nurkowanie jaskiniowe Jukatan Riviera Maya Mexico stalaktyt

Meksyk, Cenoty, nurkowanie kawernowe, nurkowanie rekreacyjne, Riviera Maya, Kawernowa Korona Jukatanu

Cenote Nohoch Nah Chich Meksyk Cenoty nurkowanie jaskiniowe Jukatan Riviera Maya Mexico stalaktyt
Wielopiętrowe galerie formacji naciekowych w Nohoch Nah Chich, Sistema Sac Aktun, Riviera Maya, Jukatan, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Cenote Nohoch Nah Chich to serce legendarnego systemu jaskiniowego, który swojego czasu nosił miano najdłuższej zalanej jaskini Ziemi i jako taki zarejestrowany został w 1992 roku w Księdze Rekordów Guinessa. Dziś to już tylko sekcja supersystemu Sac Aktun, od czasów wielkiego połączenia systemów Sac Aktun i Nohoch Nah Chich 25 stycznia 2007 r.

Cenote Nohoch Nah Chich Meksyk Cenoty nurkowanie jaskiniowe Jukatan Riviera Maya Mexico
Formacje krasowe w Nohoch Nah Chich, Sistema Sac Aktun, Riviera Maya, Jukatan, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Cenotę Nohoch Nah Chich odkrył w 1985 roku Hilario Hiler. Rozległy labirynt wspaniale udekorowanych korytarzy eksplorował przez kolejnych 14 lat Mike Madden, a wraz z nim kilkudziesięciu nurków jaskiniowych.

Cenote Nohoch Nah Chich Meksyk Cenoty nurkowanie jaskiniowe Jukatan Riviera Maya Mexico stalaktyt airdome poduszka powietrzna
Poduszka powietrzna między stalaktytami w Nohoch Nah Chich, Sistema Sac Aktun, Riviera Maya, Jukatan, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Pod koniec 1992 r. Mike Madden i Bil Main odkryli potężną studnię Blue Abyss kilka kilometrów w górę systemu Nohoch Nah Chich. Miała ona głębokość aż 72 m, ale Krzysztof Starnawski odkrył później głębiej prowadzącą restrykcję i komory pod spodem na głębokości aż 102 m. Obecnie do studni krasowej Blue Abyss można dopłynąć również z Cenote Sac Aktun (dawna Cenote Pet Cemetery).

Cenote Nohoch Nah Chich Meksyk Cenoty nurkowanie jaskiniowe Jukatan Riviera Maya Mexico heliktyt
Rosnące w górę i na boki heliktyty w Nohoch Nah Chich, Sistema Sac Aktun, Riviera Maya, Jukatan, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Cenote Nohoch Nah Chich słynie ze wspaniałych formacji krasowych. W przepięknie udekorowanych korytarzach kryje się mnóstwo heliktytów, do których można próbować znaleźć samemu drogę, albo skorzystać z pomocy przewodnika. Heliktyty to jedne z najbardziej groteskowych formacji naciekowych, których sposobu powstania nie do końca jeszcze wyjaśnia współczesna nauka.

Cenote Nohoch Nah Chich Meksyk Cenoty nurkowanie jaskiniowe Jukatan Riviera Maya Mexico heliktyt
Wspaniałe heliktyty w Nohoch Nah Chich, Sistema Sac Aktun, Riviera Maya, Jukatan, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Nurkowanie jaskiniowe w Nohoch Nah Chich

Cenote Nohoch Nah Chich, dzięki przestronnym korytarzom i systemowi lin, zawierającemu kilka lin głównych nadaje się na nurkowanie jaskiniowe już od poziomu Intro-to-Caves. Można tu śmiało spędzić dwa dni nurkowań jaskiniowych bez potrzeby zaawansowanej nawigacji jaskiniowej (zakładania jumpów). Zgodnie z zasadami nurkowania jaskiniowego stosowanymi na Riviera Maya obowiązuje oczywiście MR (Main Real) – kołowrotek główny o co najmniej 120 m długości liny.

Cenote Nohoch Nah Chich Meksyk Cenoty nurkowanie jaskiniowe Jukatan Riviera Maya Mexico stalagnat
Bogato zdobiony stalagnat w Nohoch Nah Chich, Sistema Sac Aktun, Riviera Maya, Jukatan, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Warto uczynić z Nohoch Nah Chich swą jaskinię bazową, od której zaczyna się pierwsze nurkowania w kolejnych seriach po przylocie do Meksyku, czy po modyfikacjach konfiguracji sprzętowej. Dzięki bogatym formacjom Nohoch stanowi wdzięczne miejsce do nawigacji optycznej. Będzie odsłaniać również kolejne tajemnice w miarę rozwoju umiejętności nurkowych na wszystkich poziomach edukacji w nurkowaniu jaskiniowym,

Cenote Nohoch Nah Chich Meksyk Cenoty nurkowanie jaskiniowe Jukatan Riviera Maya Mexico stalaktyt stalagnat
Formacje krasowe w Nohoch Nah Chich, Sistema Sac Aktun, Riviera Maya, Jukatan, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Cenote Nicte Ha, uroczysko z liliami wodnymi

Meksyk, Cenoty, nurkowanie kawernowe, nurkowanie rekreacyjne, Riviera Maya, Kawernowa Korona Jukatanu

Nicte Ha Nikte cenote cenoty nurkowanie rekreacyjne kawernowe meksyk jukatan riviera maya
Nurkowanie kawernowe w Cenote Nicte Ha, w sekcji Dos Ojos systemu Sac Aktun

Cenote Nicte Ha (maaya ta’an: Lilia Wodna, ew. Nikte Ha) to jedna z najnowszych tras, na których dozwolone jest nurkowanie kawernowe na Riviera Maya pomimo, iż została ona odkryta jeszcze w 1992 roku. Należy do dawnego systemu Dos Ojos, obecnie sekcji supersystemu Sac Aktun i leży wzdłuż wielkiego podziemnego szlaku łączącego cenotę The Pit z Morzem Karaibskim, który biegnie poprzez cenoty: Taak Bi Ha, Dos Ojos, Dos Palmas, Nicte Ha itp. Piękną mapę cenoty Nicte Ha wykonał David Mayor.

nurkowanie nikte ha meksyk jukatan riviera maya
Nurkowanie w cenote Nikte Ha, Meksyk, Jukatan, Riviera Maya

Ze względu na siłę prądu, nurkowanie w górę z Cenote Nicte Ha, zwanej pierwotnie nie bez powodu High Voltage bywa prawdziwą przygodą dla nurków jaskiniowych. Nurkowie kawernowi poczują tylko lekkie muśnięcie prądu na niektórych odcinkach poręczówki, ale przewodnicy pokażą im korytarz, przez który woda wpływa z kierunku cenot Dos Palmas i Dos Ojos oraz korytarz, przez który znacznie silniejszy strumień wody wypływa w stronę Morza Karaibskiego.

Nicte Ha Nikte cenote cenoty nurkowanie rekreacyjne kawernowe meksyk jukatan riviera maya
Nurkowanie kawernowe w Cenote Nicte Ha, w sekcji Dos Ojos systemu Sac Aktun

Cenote Nicte Ha jest zapamiętywana przez nurków kawernowych z zupełnie innej przyczyny: ogromne okna z widokiem na wspaniałe lilie wodne rosnące w centralnej części zapadliska krasowego cenoty. Wśród pięknych lilli wodnych bawią się ryby, głównie molinezje i meksykańskie tetry.

Nicte Ha Nikte cenote cenoty nurkowanie rekreacyjne kawernowe meksyk jukatan riviera maya
Nurkowanie kawernowe w Cenote Nicte Ha, w sekcji Dos Ojos systemu Sac Aktun

Nurkowanie kawernowe w Cenote Nicte Ha

Lina kawernowa w Cenote Nicte Ha nie jest długa, ale ze względu na wspaniałe widoki, cenotę tę można śmiało opłynąć dwukrotnie podczas jednego nurkowania. Bardzo dobrze jest zrobić tutaj drugie, odsycające nurkowanie po głębokim nurkowaniu w Cenote The Pit, na przykład jako jedno z ostatnich lub jako ostatnie nurkowanie w trakcie trasy kawernowej w Meksyku.

Nurkowanie kawernowe dookoła cenoty Nicte Ha, Hacia Dos Ojos, Sistema Sac Aktun

Nurkowanie kawernowe w Meksyku : #Cenoty #KawernowaKoronaJukatanu

Cenote The Pit (El Pit / Jacinto Pat Cenote)

Meksyk, Cenoty, nurkowanie kawernowe, nurkowanie rekreacyjne, Riviera Maya, Kawernowa Korona Jukatanu

Cenote The Pit cenoty nurkowanie rekreacyjne jaskiniowe meksyk
Nurkowanie kawernowe w Cenote The Pit, Hacia Dos Ojos, Sistema Sac Aktun

The Pit (Jacinto Pat) to cenota wyjątkowa z bardzo wielu względów. The Pit to bardzo głęboka studnia krasowa, jedna z najbardziej malowniczych na Riviera Maya. Swój urok zawdzięcza srebrzystym mgłom wędrującym po haloklinie oraz strumieniom światła przenikającym przez szeroki otwór w sklepieniu. Cenote The Pit to również jedno z najważniejszych stanowisk archeologicznych i paleobiologicznych na półwyspie Jukatan.

Cenote The Pit cenoty nurkowanie rekreacyjne jaskiniowe meksyk
Nurkowanie kawernowe w Cenote The Pit, Hacia Dos Ojos, Sistema Sac Aktun

Eksploracje jaskiniowe w Cenote The Pit

Dzięki lokalizacji w dawnym systemie jaskiniowym Dos Ojos i specyficznym cechom geologicznym, The Pit jest też jednym z najważniejszych węzłów w historii eksploracji zalanych jaskiń na Riviera Maya. Mimo ogromnych rozmiarów The Pit to jedna z tych cenot, która została odkryta od spodu podczas eksploracji dawnego systemu jaskiniowego Dos Ojos. Już pierwsi eksploratorzy zorientowali się, że zaledwie 500 m dalej przez dżunglę leży kolejna ogromna studnia – głęboka na 71 m Blue Abyss, w dawnym systemie Nohoch Nah Chich. Obecnie zarówno Dos Ojos, jak i Nohoch Nah Chich są sekcjami supersystemu Sac Aktun.

Cenote The Pit cenoty nurkowanie rekreacyjne jaskiniowe meksyk
Kryształki kalcytu – krystalicznej formy wapienia w Cenote The Pit, Hacia Dos Ojos, Sistema Sac Aktun

Próby znalezienia połączenia między tymi dwoma studniami krasowymi utrzymywały kolejne pokolenia eksploratorów jaskiń w bezsenności przez kilka dziesięcioleci. Faktycznie, głęboko pod Cenote The Pit odkryto na głębokości ponad stu metrów jaskinię Wakulla Room i korytarze prowadzące w przybliżeniu w kierunku studni krasowej Blue Abyss. To właśnie w ramach tych ekspedycji Steve Bogaerts odkrył najgłębsze miejsce w ówczesnym systemie Dos Ojos (obecnie oczywiście jest to najgłębsze miejsce w supersystemie Sac Aktun). Niestety do dziś nikt nie zdołał znaleźć tego połączenia, a oba systemy Dos Ojos i Nohoch Nach Chich zostały włączone do systemu Sac Aktun w zupełnie innym miejscu.

Cenote The Pit cenoty nurkowanie rekreacyjne jaskiniowe meksyk
Nurkowanie kawernowe w Cenote The Pit, Hacia Dos Ojos, Sistema Sac Aktun

Odkrycia paleobiologiczne i biologiczne w Cenote The Pit

Eksplorator jaskiniowy Lois Leal odkrył w głębinach The Pit dwa szkielety Paleoindian, dawnych mieszkańców półwyspu Jukatan, datowane na kilkanaście tysięcy lat, oraz liczne kości plejstoceńskiej fauny. Niektóre z nich można jeszcze zobaczyć w cenocie i te pokazują zwykle nurkom kawernowym nasi przewodnicy.

Cenote The Pit cenoty nurkowanie rekreacyjne jaskiniowe meksyk
Nurkowanie kawernowe w Cenote The Pit, Hacia Dos Ojos, Sistema Sac Aktun

Kolejną atrakcją Cenote The Pit jest występowanie tutaj jaskiniowej fauny – w spokojniejsze dni można zobaczyć węgorze jaskiniowe, które przypominają groźne larwy goa’uldów z serialu science-fiction Stargate.

Cenote The Pit cenoty nurkowanie rekreacyjne jaskiniowe meksyk
Węgorz jaskiniowy w głębinach cenoty The Pit

Nurkowanie kawernowe w Cenote The Pit

Nurkowanie w Cenote The Pit wymagało dawniej skoku do wody z dość dużej wysokości i opuszczania sprzętu nurkowego na linach, obecnie jednak prowadzą do cenoty dość wygodne schody. Nurkowanie w The Pit wymagało także przejścia pół kilometra przez dżunglę z całym sprzętem nurkowym. Obecnie można dojechać do cenoty autem.

Cenote The Pit cenoty nurkowanie rekreacyjne jaskiniowe meksyk
Nurkowanie kawernowe w Cenote The Pit, Hacia Dos Ojos, Sistema Sac Aktun

W Cenote The Pit są dwie halokliny – pierwsza na głębokości około 12-15 m, gdzie znajduje się ujście korytarza jaskiniowego łączącego cenotę z sekcją Dos Ojos. Druga na głębokości około 30 m, dzięki połączeniu The Pit z najgłębszym poziomem jaskiń na Riviera Maya, rozciągającym się na głębokości ponad 100 m. Nurkowanie w Cenote The Pit, ze względu na zwiększone zużycie gazu na większych głębokościach, trwa około 30-35 minut.

Nurkowanie kawernowe w Cenote The Pit, Hacia Dos Ojos, Sistema Sac Aktun

Nurkowanie kawernowe w Meksyku: #Cenoty #KawernowaKoronaJukatanu

Cenote Dreamgate, Fangorn i niedokończony stalagnat

Meksyk, Cenoty, nurkowanie kawernowe, nurkowanie rekreacyjne, Riviera Maya, Kawernowa Korona Jukatanu

dreamgate cenoty meksyk nurkowanie rekreacyjne jaskiniowe kawernowe wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego
Cenote Dreamgate znajduje się na dnie leja krasowego

Cenote Dreamgate to serce dawnego systemu jaskiniowego o tej samej nazwie. Ukrytą na dnie zapadliska krasowego cenotę odkrył w 2003 r. Chris Stanton. Przecina ona niezwykle wprost bogato udekorowane korytarze, które nie bez powodu reprezentują Jukatan na epokowym i wielokrotnie nagradzanym materiale filmowym Planet Earth telewizji BBC z 2006 roku, w odcinku „Caves”.

dreamgate cenoty meksyk nurkowanie rekreacyjne jaskiniowe kawernowe wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego
Nacieki krasowe w Cenote Dremagate

Sekcja upstream Cenote Dreamgate to najpiękniejsza trasa kawernowa na Riviera Maya. Przez wiele lat trwały spory między przewodnikami jaskiniowymi a eksploratorami, czy nurkowanie kawernowe tutaj powinno być dozwolone, ponieważ to miejsce pełne jest gęstych i bardzo delikatnych dekoracji. W poduszkach powietrznych można zobaczyć rzadki widok : nadal rosnące stalaktyty w formie bardzo delikatnych rurek pustych w środku (stalaktyty i stalagmity nie mogą rosnąć pod wodą, więc zatopiona jaskinia jest zamrożona w czasie, dopóki nikt jej nie zniszczy). Niesamowita komora z licznymi stalaktytami, stalagmitami i stalagnatami ustawionymi w grupy często porównywana jest do mitycznego Lasu Fangorn z książek J.R.R. Tolkiena.

dreamgate cenoty meksyk nurkowanie rekreacyjne jaskiniowe kawernowe wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego
Strefa światła Cenote Dremagate

Sekcja downstream Cenote Dreamgate (ponor) jest znacznie bardziej mroczna w porównaniu do upstream (wywierzyska), ale również tam znajdują się piękne dekoracje. Lina kawernowa biegnie wzdłuż kilku poduszek powietrznych, z korzeniami drzew zwisającymi ze sklepienia. Najciekawszą formacją krasową jest tu wysoka i smukła prawie-kolumna: niespełnione połączenie stalaktytu i stalagmitu, którym zabrakło zaledwie jednego centymetra do wiecznego połączenia w stalagnat. Na wodzie otwartej Cenote Dreamgate można czasem zobaczyć żółwie żółtolice.

cenote dreamgate cenoty meksyk nurkowanie rekreacyjne wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego Kalag Dzonot Cartography Project support
Alex Reato wraz z grupą nurków kawernowych przy Cenote Dreamgate

Cenote Dreamgate i supersystem Sac Aktun

W dawnym Sistema Dreamgate eksplorowali m.in. Alessandro Reato, Steve Bogaerts i Robbie Schmittner, który ostatecznie w 2009 roku włączył tę jaskinię do supersystemu Sac Aktun.

Nurkowanie kawernowe w Cenote Dreamgate

Nurkowanie kawernowe w Meksyku: #Cenoty #KawernowaKoronaJukatanu

Cenote Tak Be Luum i ślepe ryby jaskiniowe

Meksyk, Cenoty, nurkowanie kawernowe, nurkowanie rekreacyjne, Riviera Maya, Kawernowa Korona Jukatanu

cenoty meksyk nurkowanie kawernowe rekreacyjne wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego tak be luum
Przepastna komora cenott Tak Be Luum z otworami w sklepieniu

Cenote Tak Be Luum to również jedna z najmłodszych tras kawernowych na Riviera Maya. Ukryta pośrodku meksykańskiej dżungli, odkryta została niedawno, a tutejszy niewielki system jaskiniowy wciąż jeszcze nie został połączony z pobliskim supersystemem Sac Aktun. Ogromna podziemna komora, z kilkoma dużymi oknami w sklepieniu, wygląda bardzo malowniczo i ma swój specyficzny charakter. Komora ta została oczyszczona z osadu, a na dnie zbudowano wygodną szeroką platformę.

cenoty meksyk nurkowanie kawernowe rekreacyjne wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego tak be luum sidemount poseidon xstream
Zestaw sidemount z automatami Xstream Poseidon gotowy na nurkowanie w Cenote Tak Be Luum

Nurkowanie kawernowe w Cenote Tak Be Luum

Od platformy prowadzą dwie liny kawernowe w dwóch przeciwnych kierunkach. Pierwsza biegnie wokół bardzo przestronnej komory z wielką poduszką powietrzną pośrodku i sztucznym oświetleniem wewnątrz. Druga lina również biegnie wzdłuż poduszki powietrznej, jednak na tej trasie jest zbyt dużo łatwego do wzbudzenia osadu, aby niedoświadczeni nurkowie kawernowi czuli się komfortowo.

cenoty meksyk nurkowanie kawernowe rekreacyjne wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego tak be luum
Nurkowanie kawernowe (rekreacyjne) w Cenote Taak Be Luum

Unikalne formacje krasowe w Cenote Tak Be Luum

Największym skarbem Cenote Tak Be Luum są unikalne dekoracje, niepowtarzalne na trasach kawernowych wzdłuż całej Riviera Maya i na Jukatanie. Pokrywa wapienna w tej jaskini wygląda, jakby została ugotowana – powierzchnia pełna jest guzów i bąbli. Stalagmity, które mają kształt stożków o bardzo szerokiej podstawie, wydają się puste w środku, jak można zobaczyć na kilku z tych, które zostały tajemniczo rozbite. W jednym miejscu można zobaczyć coś, co przypomina wodospad wypływający z kolumny, który wygląda niczym patyczki zatopione w wulkanicznej lawie – naprawdę unikalna formacja. Jest tu również wspaniale udekorowana brama do przepłynięcia.

cenoty meksyk nurkowanie kawernowe rekreacyjne wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego tak be luum
Długie schody prowadzące do cenoty Tak Be Luun

Oportuniści i troglobionty – przyroda strefy mroku w Cenote Tak Be Luum

W Cenote Tak Be Luum można znaleźć setki ryb, zwłaszcza tetr meksykańskich, które dostosowały się do naszych czasów i wpływają w ciemniejsze rejony jaskini, korzystając ze sztucznego światła przynoszonego przez nurków. Wykorzystują w ten sposób przewagę wzroku do polowania na troglobionty – zwykle niewidome organizmy jaskiniowe. Można tu spotkać ślepe ryby jaskiniowe, które ewoluowały z meksykańskich tetr miliony lat temu, tracąc oczy i kolor. Nurkowanie z takim duchem, przemykającym przez niesamowite formacje naciekowe, jest tutaj dość powszechne. Lina kawernowa biegnie tutaj dość płytko, nie głębiej niż 8 m, a nurkowanie trwa około 40-60 minut.

Brama w cenote Tak Be Luum i inne niesamowite formacje

Nurkowanie kawernowe w Meksyku: #Cenoty #KawernowaKoronaJukatanu

Cenote Taak Bi Ha, Hacia Dos Ojos

cenoty meksyk nurkowanie wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego Taak Bi Ha
Cenote Taak Bi Ha to jedno z najbardziej romantycznych miejsc na Riviera Maya w Meksyku

Cenote Taak Bi Ha to jedno z najmłodszych miejsc nurkowych dopuszczonych do nurkowania rekreacyjnego na Riviera Maya. Tak naprawdę nie jest to otwarta cenota, ale duża podziemna komora z zainstalowanym sztucznym światłem. Nurkowie kawernowi mogą tu poczuć odrobinę ducha eksploracji, opuszczając swoje butle na linie przez wąski otwór w sklepieniu jaskini.

cenoty meksyk nurkowanie wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego Taak Bi Ha
Do cenoty Taak Bi Ha najwygodniej opuścić butle na linie

Taak Bi Ha – cenota ślubów

Miejsce to ma tyle uroku, że często odbywają się tutaj śluby. Cenote Taak Bi Ha to wciąż prawie nietknięte podziemne sanktuarium, gdzie nurkowie kawernowi mogą sami zobaczyć, jak wyglądały inne nurkowiska, takie jak Dos Ojos czy Tajma Ha, 20-30 lat temu. Nurkowanie tutaj jest dosyć płytkie, choć lina kawernowa często zmienia głębokość, więc nurkujemy bardzo, bardzo powoli. W rzeczywistości lina kawernowa przechodzi kilka razy tak blisko powierzchni i w tak wąskich miejscach, że lepiej delikatnie pociągać się tam na palcach niż uderzać ściany płetwami (metoda pull & glide).

cenoty meksyk nurkowanie wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego Taak Bi Ha
Nurkowanie kawernowe (rekreacyjne) w Cenote Taak Bi Ha, Hacia Dos Ojos, Sistema Sac Aktun

Niewiarygodna liczba pięknych dekoracji widocznych wzdłuż całej trasy to jeszcze lepszy powód, by nie płynąć zbyt szybko. W Taak Bi Ha można zobaczyć pięknie ukształtowane stalaktyty, stalagmity, stalagnaty i draperie, które zastygły w czasie, tworząc grupy stanowiące niesamowite, groteskowe formacje. Patrząc na stalagnaty łączące sklepienie ze spągiem jaskini, nurkowie mogą szukać śladów dawnych zawałów – wiele spośród kolumn ma wyraźne pęknięcia o szczelinach kilku milimetrów grubości.

Cenote Taak Bi Ha, Hacia Dos Ojos, Riviera Maya, Jukatan, Meksyk

W głębszych partiach jaskini można zobaczyć szerokie otwory prowadzące do ogromnego korytarza, który łączy legendarną Cenote The Pit z Morzem Karaibskim, przechodząc przez cenoty: Taak Bi Ha, Dos Ojos, Dos Palmas, Nicte Ha itp. Co ciekawe, słynna Barbie Line pod Cenote Dos Ojos znajduje się zaledwie dwanaście minut nurkowania z prądem od skrzyżowania pod Cenote Taak Bi Ha. Ta podziemna i podwodna autostrada, wypełniona prądem, jest nazywana przez nurków jaskiniowych IMAX Line, ze względu na film 3D Journey into Amazing Caves, który kiedyś tu nakręcono.

W Cenote Taak Bi Ha nie ma halokliny, a nurkowanie trwa około 40 minut.

Cenotes Dos Ojos: Barbie Line i Batcave

Meksyk, Cenoty, nurkowanie kawernowe, nurkowanie rekreacyjne, Riviera Maya, Kawernowa Korona Jukatanu

Cenoty Dos Ojos (hiszp: Dwoje Oczu) były jednymi z pierwszych cenot odkrytych na Riviera Maya, jeszcze przez zespół Shecka Exleya pod koniec lat 70. ubiegłego wieku. To tu zaczynano wielką eksplorację jaskiniową Jukatanu. W ciągu kolejnych dekad pozostawały one sercem jednego z najbardziej znanych systemów jaskiniowych na półwyspie. Cenoty Dos Ojos stały się znane na cały świat dzięki filmowi IMAX z 2002 roku „Journey into Amazing Caves” i całkiem zasłużenie.

cenoty meksyk riviera maya nurkowanie kawernowe rekreacyjne dos ojos

Mamy w tym miejscu tak naprawdę nie dwie, a trzy cenoty: Eastern Eye, Western Eye i Batcave. Pomiędzy nimi ułożono dwie liny kawernowe, obie poprowadzone nie głębiej niż na 8 m. Nurkowie kawernowi mogą odczuć delikatne uderzenie prądu na jednej z nich – Barbie Line. To piękna trasa prowadząca przez najbardziej udekorowane części Eastern Eye, ogromne kolumny, długie korytarze i szerokie otwarcia. Nurkowie mogą wynurzyć się w trakcie pierwszego nurkowania w cenocie Western Eye, po czym lina kawernowa zawróci do Eastern Eye. Druga trasa kawernowa prowadzi przez mniejsze, ale również bogato udekorowane komory do cenoty Batcave. Nurkowie kawernowi mogą wynurzyć się w niej i obserwować setki, tysiące nietoperzy żyjących pod sklepieniem jaskini. Istnieje legenda, że jeden z nich jest biały, a wypatrzenie go ma przynosić szczęście… Następnie lina kawernowa przechodzi przez Western Eye i wraca do Eastern Eye wzdłuż i po drugiej stronie potężnych filarów. Oba nurkowania są płytkie i nie mają dużej amplitudy. Na terenie jaskini Dos Ojos w pobliżu lin kawernowych nie ma halokliny. Pierwsze nurkowanie może trwać 40-60 minut, drugie około 35-50 minut.

cenoty meksyk riviera maya nurkowanie kawernowe rekreacyjne dos ojos batcave

Zmierzch systemu Dos Ojos

W styczniu 2018 roku, liczący sobie ponad 88,3 km całkowitej długości zbadanych korytarzy, system Dos Ojos został połączony z supersystemem Sac Aktun, który stał się na tamtą chwilę najdłuższym zalanym systemem jaskiniowym na planecie Ziemia (369,2 km). Ze względu na zasady przyjmowane w eksploracji jaskiń, Sistema Dos Ojos przestał w tamtym momencie istnieć, stając się Hacia (Sekcją) Dos Ojos w systemie Sac Aktun. System Sac Aktun spadł z pierwszego miejsca na podium w grudniu 2022 na rzecz supersystemu Ox Bel Ha, ale nie wydarzyło się to po raz pierwszy ani pewnie ostatni – oba systemy nie wypowiedziały jeszcze na pewno ostatniego słowa, a każdy dzień przynosi kolejne jaskiniowe odkrycia…

Nurkowanie kawernowe w Meksyku: #Cenoty #KawernowaKoronaJukatanu

Cenote Tajma Ha, Sistema Taj Mahal

Meksyk, Cenoty, nurkowanie kawernowe, nurkowanie rekreacyjne, Riviera Maya, Kawernowa Korona Jukatanu

cenoty meksyk nurkowanie kawernowe rekreacyjne wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego
Nurkowanie kawernowe (rekreacyjne) w Cenote Tajma Ha na,Riviera Maya w Meksyku

Cenote Tajma Ha jest sercem systemu jaskinowego Taj Mahal i nazwą jego głównej sekcji. System Taj Mahal ma obecnie 9954 m łącznej długości znanych korytarzy i osiem cenot. Piękną mapy cenoty Tajma Ha i sekcji Tajma Ha systemu Taj Mahal sporządzil David Mayor, który otrzymał za nią Medal na NSS Cartographic Salon w 2020 roku.

cenoty meksyk nurkowanie kawernowe rekreacyjne wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego
Nurkowanie kawernowe (rekreacyjne) w Cenote Tajma Ha w systemie Taj Mahal na Riviera Maya w Meksyku

Nurkowanie kawernowe w cenocie Tajma Ha

Cenote Tajma Ha nie została nazwana przypadkowo na cześć wspaniałego świątynnego kompleksu Taj Mahal. Miejsce to znane jest ze swych dekoracji krasowych i światła przenikającego wąskimi strumieniami przez bardzo wąskie otwory w sklepieniu. To niesamowity widok, kiedy promień światła załamuje się na powierzchni wody. Nurkowie kawernowi mogą podziwiać tutaj piękne formacje krasowe, zwłaszcza wspaniale ukształtowany stalagmit nazwany Krzywą Wieżą z Pizy, ze względu na uderzające podobieństwo do słynnego zabytku.

cenoty meksyk nurkowanie kawernowe rekreacyjne wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego
Nurkowanie kawernowe (rekreacyjne) w Cenote Tajma Ha na,Riviera Maya w Meksyku

Po przejściu przez pierwszą, bogato udekorowaną komorę cenoty Tajma Ha, linia kawernowa schodzi głębiej w Korytarz Haloklinowy. To freatyczna jaskinia, w której można zaobserwować interakcję słonej wody morskiej z wapieniem, mocno zerodowanym poniżej warstwy halokliny. Nurkowie jaskiniowi nazywają takie miejsca cmentarzyskami (ang: boneyard), ponieważ zerodowany wapień przypomina szczątki ogromnych, dawno wymarłych stworzeń.

cenoty meksyk riviera maya nurkowanie kawernowe rekreacyjne tajma ha

W rzeczywistości nurkowie kawernowi mogą zobaczyć w Tajma Ha prawdziwe skamieliny: muszle starożytnych mięczaków, jeżowców i skamieniałe koralowce. Widać tutaj namacalne dowody tego, że cały półwysep Jukatan był niegdyś wielką rafą koralową, sięgającą aż do okresu jury. Warstwa skał osadowych utworzonych przez rafę sięga na prawie trzy kilometry głębokości.

Nurkowanie kawernowe w cenocie Sugar Bowl w sekcji Tajma Ha

cenoty meksyk nurkowanie kawernowe rekreacyjne wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego
Nurkowanie kawernowe (rekreacyjne) w Cenote Sugar Bowl, w sekcji Tajma Ha systemu Taj Mahal na Riviera Maya w Meksyku. Widok ze szczytu leja krasowego cenoty

Wynurzając się wzdłuż liny kawernowej wpływamy z Tajma Ha do cenoty Sugar Bowl (Cukierniczka). To doskonałe miejsce do robienia zdjęć: ujrzymy zielone drzewa tropikalnego lasu przez zwierciadło krystalicznie czystej wody. Dobrze jest też wynurzyć się tutaj, zaglądając na powierzchnię niczym przez magiczną bramę, aby ujrzeć na własne oczy, jak drzewa przebijają korzeniami skałę i opuszczają je na wiele metrów w dół do wody, na powierzchni której często tworzą zrośnięte bulwy przypominające wtyczki urządzeń elektrycznych. To lokalna adaptacja drzew na półwyspie Jukatan do trudnych warunków bardzo płytkich gleb i wzrastania na skałach.

cenoty meksyk nurkowanie kawernowe rekreacyjne wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego
Obrzeże leja krasowego cenoty Tajma Ha z widocznymi pod powierzchnią wody portalami do jaskiń

Zanurzając się znowu do kolejnej komory z jeziorem haloklinowym, warto pobawić się światłem i sprawdzić działanie halokliny, kilkakrotnie zanurzając się i wynurzając przez granicę warstw wody. Można również spróbować tego zanurzając i wynurzając latarkę, obserwując jak zmieniają się refleksy światła na ścianach jaskini.

cenoty meksyk nurkowanie kawernowe rekreacyjne wyjazdy wyprawy nurkowe alpha-divers kursy nurkowania jaskiniowego
Nurkowanie kawernowe (rekreacyjne) w Cenote Tajma Ha na Riviera Maya w Meksyku

Nurkowanie kawernowe w cenocie Bil’s Hole w sekcji Tajma Ha

Lina kawernowa prowadzi następnie znów w górę, obok małej cenoty z niesamowitym widokiem. Zwróćcie tutaj uwagę na powietrze uwięzione pod sklepieniem jaskini. Bąble gazu przemykające po suficie zachowują się niczym ciekła rtęć. Ta cenota nazywa się Bil’s Hole i grupy z dobrą pływalnością oraz samodyscypliną mogą również wynurzyć się tutaj między korzeniami mangrowców, w przypadku planowanych dwóch nurkowań kawernowych w systemie Taj Mahal (duża amplituda głębokości na linie kawernowej wymaga ostrożności i wynurzania się tylko raz podczas danego nurkowania). Oba nurkowania mogą trwać po 40-50 minut każde.

Wynurzenie wśród korzeni mangrowych cenoty Bil’s Hole w trakcie nurkowania kawernowego z cenoty Tajma Ha

Nurkowanie kawernowe w Meksyku: #Cenoty #KawernowaKoronaJukatanu

Cenote El Eden, Ponderosa

Meksyk, Cenoty, nurkowanie kawernowe, nurkowanie rekreacyjne, Riviera Maya, Jukatan, Kawernowa Korona Jukatanu

cenote el eden corral cenoty meksyk jukatan nurkowanie kawernowe rekreacyjne

Cenote Jardine El Eden odkryli Nancy i Tony de Rosa w 1990 roku. W efekcie Ponderosa to nazwa dla całego systemu jaskiniowego. Obecnie ma on zarejestrowane 15,2 km korytarzy, ale prawdopodobnie może być ich tutaj nawet dwukrotnie więcej – era pierwszych eksploracji jaskinowych na Riviera Maya pomijała większość wąskich przejść, a boczne korytarze są do dziś odkrywane w systemach nawet blisko głównych cenot. Cenote El Eden, znana również wśród nurków jaskiniowych jako Cenote Ponderosa. Podobnie jak wszystkie cenoty na Riviera Maya, ukryta jest ona w selwie, środkowoamerykańskiej wersji tropikalnej dżungli, a w tym konkretnym przypadku, w gęstym i pełnym kolcorośli suchym lesie podzwrotnikowym.

cenote el eden corral cenoty meksyk riviera maya nurkowanie kawernowe rekreacyjne jardine el eden ponderosa

Nurkowanie w Cenote El Eden

Cenote El Eden to jedno z najlepszych miejsc na rozpoczęcie przygody z jaskiniami i pierwsze nurkowanie w Meksyku. Dzięki sporemu obszarowi wody otwartej można tutaj przypomnieć sobie podstawowe umiejętności i przyzwyczaić się do procedur i sprzętu. W wodach cenoty spotkać można tysiące ryb, które występują w cenotach na Riviera Maya, w tym molinezje i tetry meksykańskie. Kolejną zaletą Cenote El Eden jest bardzo przestronny korytarz łączący ją z Cenote Corral – kolejną cenotą w systemie Ponderosa. To doskonała opcja na pierwsze nurkowanie w tzw. środowisku overhead. Osłonecznione wyjście do drugiej cenoty jest widoczne na całej długości ciemnego korytarza. Przy odrobinie szczęścia Cenote Corral będzie oświetlona ostrymi promieniami Słońca. To jeden z najpiękniejszych widoków na Riviera Maya.

cenote el eden corral cenoty meksyk jukatan nurkowanie kawernowe jaskiniowe rekreacyjne
Docierając do cenoty Corral, można wynurzyć się na powierzchnię wody, niczym z magicznego portalu albo gwiezdnych wrót, by zajrzeć do innego świata pełnego ptaków śpiewających wśród korzeni mangrowych

Nurkowanie w Cenote Corral

Lina kawernowa prowadzi następnie dookoła talusa cenoty Corral, schodząc nieco w głąb, niżej… W tym miejscu nurkowie kawernowi mogą po raz pierwszy doświadczyć halokliny – wyraźnie widocznej i odczuwalnej granicy między dwoma warstwami wody o różnych właściwościach fizykochemicznych. W cenotach powyżej halokliny znajduje się słodka woda opadowa, podczas gdy poniżej halokliny słona woda morska, która jest gęstsza i cieplejsza o kilka stopni. Systemy jaskiniowe na Riviera Maya to systemy anchialinowe, czyli połączone z morzem, w tym wypadku z Morzem Karaibskim. W okolicy Cenote Corral można znaleźć piękne błękitne skorupiaki. Doświadczony przewodnik może również pokazać w tej okolicy nurkom kawernowym skarby archeologii – fragmenty ceramiki Majów. Jaskinie pełniły dość szczególną rolę w kosmologii Majów, stąd liczne, składanie w nich ofiary. Obydwa nurkowania mogą trwać po 35-40 minut.

Nurkowanie w Cenote Corral na Riviera Maya w Meksyku

Nurkowanie kawernowe w Meksyku : #Cenoty #KawernowaKoronaJukatanu

Ox Bel Ha – Historia eksploracji systemu

siankaan sian kaan manglar meksyk mangrowiec

Ox Bel Ha, Sian Ka’an, Riviera Maya, Jukatan, Meksyk, nurkowanie jaskiniowe, eksploracja jaskiniowa, historia eksploracji systemu

Trzy Wodne Drogi…

Ox Bel Ha rozciąga się pod zróżnicowanymi dziewiczymi terenami, począwszy od linii brzegowej, przez mokradła namorzynowe, bagniste solniska, trawy tartaczne, aż po gęsty las deszczowy, który jest domem wielu gatunków roślin i zwierząt. Resztki murów i piramidalne kopce dają świadectwo dawnego zasiedlenia przez starożytnych Majów na całym obszarze.” – Bil Phillips, 2001.

System Ox Bel Ha (maaya t’aan: Trzy Wodne Drogi) został odkryty w lutym 1996 r. przez grupę nurków w składzie Bil Phillips, Sam Meacham, Travis Mack i Orane Douxami. Philips i Meacham, prowadzeni przez dwóch majańskich przewodników, Juana Toona i Juana Garcię, odkryli dwa lata wcześniej wielkie zapadlisko, w którym znajdowała się piękna, lecz zamieszkana przez krokodyle, cenota Canales. Cenota Los Canales okazała się później wejściem do systemu jaskiniowego, który w roku 2023 r. ponownie przesadził system jaskiniowy Sac Aktun i znowu stał się najdłuższą znaną zalaną jaskinią na Ziemi. Początki eksploracji, bynajmniej, nie wskazywały na tak wielkie rozwinięcie jaskini.

siankaan sian kaan manglar meksyk mangrowiec
Manglar – podmokły las namorzynowy w rezerwacie biosfery Sian Ka’an (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Sistema Esmeralda

Phillips i Meacham powrócili do tematu dopiero półtora roku później, rozpoczynając eksplorację od drugiej odkrytej wtedy cenoty: Esmeralda – potężnego zbiornika o długości 170 m, z dwiema wysepkami. W maju 1998 r. do zespołu dołączyli Daniel Riordan oraz Fred Devos. Na grzbietach mułów przetransportowano do cenoty spore ilości sprzętu nurkowego, w tym kompresor. W ciągu półtora miesiąca eksploracji wyeksplorowano system mający 11 km łącznej długości korytarzy i osiem cenot, w tym cenoty Amber Sun i Ya’ax Kai.

Morze Karaibskie Sian Ka'an sian kaan Meksyk
Skaliste wybrzeże Morza Karaibskiego w rezerwacie biosfery Sian Ka’an (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Sistema Chikin Ha

W tym samym czasie Bernd Birnbach, Daniel Riordan i Christophe Le Maillot połączyli znajdujący się jakieś 5 km na wschód system Chikin Ha z Morzem Karaibskim. System ten okazał się mieć aż trzy ujścia w morze. Eksplorację Chikin Ha (maaya t’aan: Zachodnia Woda) rozpoczęła parę lat wcześniej Francuska Federacja Nurkowania Jaskiniowego, kładąc pierwsze 300 m lin od cenoty Tarpon. Następnie zespół w składzie: Steve Gerrard, Tamara Kendle, Steve Keene i Sue Sharples połączył to z francuskimi linami z Cenote Del Mar. Birnbach i Le Maillot dołożyli do Chikin Ha w sumie 18 km korytarzy.

Sistema Ya’ax Chen

W lutym 1997 r. Kay i Gary Walten, znani też z eksploracji cenoty The Pit w sekcji Dos Ojos systemu Sac Aktun, położyli pierwsze 400 m liny w Cenote Escondido, którą przemianowali na Cenote Yaxchen (maaya t’aan: Szmaragdowa Studnia). System Waltenów zaczął rosnąć tak bardzo, że szybko zdobył sztandar The Explorers Club. Potężne korytarze o szerokości 40 m, przez które tłoczone były ogromne ilości wody, robiły wrażenie na wszystkich. Zespół wspierała od strony naukowej Samantha Smith, a Jim Coke IV, na podstawie danych eksploracyjnych Waltenów, narysował mapę jaskini. Do 2001 r. system miał dziewięć cenot i łączną długość korytarzy wynoszącą 18 km. Najdłuższe nurkowania wymagały użycia aż trzech skuterów i dziewięciu butli (w tym jednej z tlenem do dekompresji), aby przebyć odległość 4 km. Były to w owym czasie jedne z najdłuższych nurkowań jaskiniowych na Ziemi. Niestety, na końcu korytarza Río Grande Waltenowie natknęli się na zawał, przez który nie byli w stanie przedostać się dalej. Każde nurkowanie eksploracyjne tak głęboko w jaskini wymagało dwóch poprzedzających dni nurkowań przygotowawczych z rozstawianiem skuterów i butli.

Narodziny systemu Ox Bel Ha (1999)

Dzięki porównaniu danych eksploracyjnych oraz zdjęć lotniczych postawiono tezę, że Esmeralda i Chikin Ha mogą stanowić jeden i ten sam system jaskiniowy. W linii prostej dzieliło je około 500 m. Co więcej, niedaleko znajdował się 18 km długości system Ya’ax Chen. Trzy zespoły uzgodniły, że nie będą ze sobą konkurować i jeśli uda im się połączyć swoje części składowe, utworzą nowy system jaskiniowy o nazwie Trzy Wodne Drogi. Tak w ogniu eksploracji narodziła się idea Ox Bel Ha i wielka kariera tego systemu.

13 marca 1999 r. znaleziono połączenie między systemami Esmeralda i Chikin Ha. Bernd Birnbach i Christophe Le Maillot musieli użyć po trzy skutery i sześć stage’y, w dodatku do twinów, aby przepłynąć drogę 3,6 km z cenoty Del Mar. Nurkowanie zajęło im ponad osiem godzin. Nowy system miał w tym momencie ponad 33 km i uzgodnioną nazwę: Ox Bel Ha. W lecie 1999 r. Bernd Birnbach, Fred Devos, Christophe le Maillot, Sam Meacham, Bil Phillips, Daniel Riordan i Sabine Schnittger zawiązali Grupo Exploración Ox Bel Ha (GEO).

Grupo Exploración Ox Bel Ha (GEO)

Założono obóz przy Cenote Ya’ax Kai (maaya t’aan: Niebieska Ryba) sześć kilometrów w głębi selwy, a do zespołu nurkowego dołączyła Sabine Schnittger. Biolog Samantha Smith z Centro Ecologico de Akumal zabrała się za wykonanie analiz hydrologicznych. Dla zwiększenia możliwości, samowystarczalności i bezpieczeństwa cały zespół nurkowy przeszedł na konfigurację sidemount. Dla zwiększenia zasięgu eksplorację prowadzono z użyciem skuterów oraz par stage’y. Następnie par skuterów i potrójnych stage’y. Średni czas nurkowania przekraczał cztery godziny. Po miesiącu eksploracji dołożono do systemu pięć cenot i 14 km korytarzy. Ox Bel Ha, mając 47 km, stał się trzecim pod względem długości systemem zalanych jaskiń na Ziemi.

Najdłuższa zalana jaskinia Ziemi (1999)

Na podstawie analizy obrazów lotniczych wyznaczono kolejny wektor eksploracji z cenot Xux (maaya t’aan: Osa) i Xix (maaya t’aan: Pył). Znajdowały się one pomiędzy systemami Ox Bel Ha a Ya’ax Chen. Pierwsze nurkowania nie przyniosły pomyślnych wieści, wskazując na rozległy zawał, który mógł odcinać te cenoty od systemu Ox Bel Ha. Dzięki kilku leadom znalezionym przez Devosa zaryzykowano jednak założenie obozu przy Cenote Xux. Już w czwarty dzień eksploracji Bil Phillips znalazł połączenie z sekcją Esmeralda systemu Ox Bel Ha. W ciągu dwóch tygodni odkryto 16 nowych cenot oraz 24 km korytarzy. Jaskinie prowadzące w stronę Ya’ax Chen kończyły się wprawdzie taninową wodą i zawałem, jednak z łączną długością korytarzy 70,65 km Ox Bel Ha stał się najdłuższą znaną zalaną jaskinią na Ziemi. Po raz pierwszy…

Ox Bel Ha

Synergia wysiłków dużego zespołu (2000)

W roku 2000 GEO zmienił kierunki natarcia. Tym razem bezskutecznie próbowano znaleźć połączenie od strony systemu Ya’ax Chen. Bil Phillips i Christophe Le Maillot znaleźli jednak ukrytą restrykcję w systemie Naranjal – Snakes Man’s Escape, która prowadziła przez 760 m sidemountowy, pełen kolejnych restrykcji korytarz tłoczący mocny strumień wody na południowy-wschód, w stronę Ox Bel Ha… Bernd Birnbach, Fred Devos, Sam Meacham, Bil Phillips i Sabine Schnittger dołożyli też sporo do odkrytego w 1997 r. przez Waltenów systemu Ayin (maaya t’aan: krokodyl), z sercem w bagnistym zapadlisku krasowym o rozmiarach 40 na 300 m. W mającym 8,166 km długości systemie Ayin otworzono kilka leadów w stronę Jigsaw Reach w systemie Ox Bel Ha. Jim Coke i Sam Meacham znaleźli Cenote Andreas znajdującą się między systemami Naranjal i Ox Bel Ha. Steve Bogaerts, wynalazca uprzęży sidemountowej Razor i Bil Phillips położyli 3 km lin w znalezionej na zdjęciach lotniczych Cenote Chuup Ich (maaya t’aan: Podbite Oko), znajdującej się między systemami Naranjal i Ayin. Do pierwszego nurkowania (0,6 km) użyli sidemount, w kolejnych, w marcu i kwietniu 2001 r. spróbowali rebreatherów (CCR), co, oprócz 2,4 km nowych korytarzy pozwoliło na odkrycie dwóch nowych cenot.

Najłduższa jaskinia Meksyku (2001)

Grudniowa Corey Memorial Expedition w 2001 r., dla upamiętnienia zmarłego nurka jaskiniowego Stevena Dougasa Coreya, przeprowadzona została pod auspicjami The Explorers Club. Założono obóz przy Cenote Kirsten, a po pięciu dniach przeniesiono go do Cenote Odyssey, odkrywając w sumie 3 km korytarzy. Nie udało się, niestety, przebić tędy do systemu Ayim. Bil Philips połączył wreszcie Ox Bel Ha z systemem Ayim, nurkując z odległej 4 km od obozu Cenote Coca Ha, w której dwa dni wcześniej był widziany krokodyl. Philips połączył najpierw tę cenotę z linami położonymi dopiero co w Kirsten, a następnie poprzez kilka restrykcji wypłynął w systemie Ayim i znalazł liny położone rok wcześniej przez Devosa. Steve Bogaerts, kładąc 670 m lin połączył natomiast Ox Bel Ha poprzez sekcję Aluxe’s Plain z 2,1 km systemem San Andrés. Nie udało mu się, niestety, mimo kolejnych 523 m lin przebić z Cenote Oddysey do systemu Naranjal. Na koniec roku 2001 Ox Bel Ha był już najdłuższą jaskinią w Meksyku, mając 57 cenot i 96,8 km łącznej długości zalanych korytarzy.

Morze Karaibskie Sian Ka'an sian kaan Meksyk
Skaliste wybrzeże Morza Karaibskiego, ezerwat biosfery Sian Ka’an (fot: P.A. Trześniowski 2021)

Eksploracyjny rekord (2003)

Kolejna Steven Douglas Corey Memorial Expedition, misja flagowa The Explorers Club, odbyła się zimą 2003. Eksplorację rozpoczęto z cenoty Ak Al Ché (maaya t’aan: Bagno) nieprzyjemnej, lecz znajdującej się w Ox Bel Ha w stronę rezerwatu biosfery Sian Ka’an. 17 stycznia 2003 r. Bil Phillips i Steve Bogaerts odkryli mocno zarośniętą cenotę Soso’ok (maaya t’aan: Zaplątana) w trakcie sześciokilometrowego nurkowania z użyciem rebreatherów (CCR). Dzięki namiarowi GPS zarejestrowanemu w trakcie wynurzenia udało im się później wrócić w to miejsce lądem. Był to w tym momencie najdalej na południe położony punkt systemu. Dzień później Bogaerts, zbierając depozyty, odkrył potężny korytarz Middle Earth. Następnie nurkowano z cenoty Ix Tikia Kax Tik (maaya t’aan: Trudne Znalezisko) między systemami Ox Bel Ha i Naranjal. Sam Meacham przyłączył w sidemount Ix Tikia Kax Tik do Ox Bel Ha, 485 m długości, wypełnionym grubym brązowym osadem pasażem. Philips i Bogaerts próbowali dokonać tego samego połączenia na rebreatherach w nieco innym kierunku. Odbili się od zawału, ale znaleźli bailout w postaci cenoty Spidge. Wracając w warunkach bardzo słabej widoczności sprawdzili jeszcze kilka leadów, co zaniosło ich w końcu do liny Orion w systemie Ox Bel Ha. Bil i Steve położyli w trakcie jednego nurkowania 1582 m liny, co mogło być w tym momencie eksploracyjnym rekordem. Następnego dnia natrafili, niestety, na zaporę nie do przejścia o 300 m od systemu Naranjal, choć mocny strumień wody przepływał tam wąskimi otworami w suficie.

Jade Pearl Project (2003)

Eksploracja lądowa

Jeszcze we wrześniu 2001 r. Steve Bogaerts i Bil Phillips odkryli Cenote Sinaan (maaya t’aan: skorpion) w pobliżu Chumpon Nohbe – majańskiej drogi, łączącej niegdyś wioskę zbuntowanych Majów Cruzo’ob, z podobnymi wioskami w Chunyaxche i Tulum. Następnie Bil wraz z Sabine Schnittger natrafili w pobliżu cenoty Soso’ok na kolejną cenotę, Box Ha, oraz kilka majańskich ruin. 2 sierpnia 2003 Bil Phillips i Sam Meacham w trakcie ślepej lądowej eksploracji natknęli się na cenotę Jade Pearl o 500 m od cenoty Soso’ok. 12 sierpnia dotarli do widzianej na zdjęciach lotniczych cenoty Chikin Ek. 14 sierpnia, dzięki lokalnemu informatorowi, dodali do listy cenotę Apocalypse, obiecującą w trakcie zwiadowczego nurkowania Philipsa, jednak znajdującą się zbyt daleko na południe od zakładanego obszaru eksploracji, a 8 września cenotę Rivenddel, nieopodal cenoty Chikin Ek. 8 października na centrum operacji postanowiono wybrać najbardziej strategicznie położoną cenotę Jade Pearl.

Ekploracja jaskiniowa

6 listopada 2003 r. Bil Phillips, Steve Bogaerts, Sam Meacham, Andres Labarthe i Roberto Chávez założyli obóz po raz pierwszy do eksploracji Ox Bel Ha. Oprócz mułów, do transportu sprzętu nurkowego używając helikoptera. W dwa dni później rozpoczęli nurkowania eksploracyjne w ramach Jade Pearl Project. 9 listopada Bogaerts połączył cenoty Jade Pearl i Sinaan poprzez mający 10 m wysokości i 30 m szerokości korytarz. Sam Meacham przyłączył Jade Pearl do Ox Bel Ha i odkrył cenotę Box Hi. 11 listopada Bil Philips odkrył od dołu cenotę Two Tarpon, nazwaną tak od dwóch ryb napotkanych w taninowej wodzie. 12 listopada Steve Bogaerts połączył cenotę Sinaan z cenotą Box Ha. 15 listopada Bil Phillips dotarł do cenoty Bek’ech. 16 listopada Bogaerts dotarł z Sinaan do cenoty Aluxe, a 19 listopada z Aluxe do cenoty Box Ha i cenoty Tucha Ha, odkrytej wcześniej z powierzchni. 22 listopada Bogaerts przyłączył do Ox Bel Ha cenotę Rivendell. Założenie stałego obozu tak głęboko w selwie pozwoliło na dwa tygodnie eksploracji, która dołożyła do systemu Ox Bel Ha 15 km podziemnych korytarzy oraz 10 cenot. Głównym, choć niezrealizowanym wtedy celem projektu było przedostanie się z cenoty Jade Pearl na południowy-zachód, do rezerwatu biosfery Sian Ka’an.

Ya’ax Chen – umykająca trzecia droga (2003)

We wrześniu 2003 r. zespół w składzie: Daniel Riordan, Christophe Le Maillot, Fred Devos, Alex Álvarez i Per Thomsen, dzięki mapie Jima Coke’a i informacjom od Waltenów dotarł do końca tunelu Río Grande w systemie Ya’ax Chen. Celem było przedarcie się do cenoty Far, dostrzeżonej na zdjęciach lotniczych, ale niemożliwej do osiągniecia lądem, ze względu na gęste leśne poszycie, a następnie przebicie się w stronę Ox Bel Ha. Dopiero druga seria nurkowań w grudniu 2003 r. pozwoliła im dotrzeć do cenoty Ma’Kai, a z niej do Cenote Far.

W tym samym czasie Bil Phillips i Steve Bogaerts postanowili pociągnąć jeden z porzuconych leadów Jade Pearl Project (prowadził na wschód zamiast na południe). Sidemount dał im przewagę przy pokonywaniu klaustrofobicznej części systemu, zanim ta rozwinęła się szeroko, tłocząc wartki strumień wody aż do cenoty Far. W taki niespodziewany sposób system Ya’ax Chen Waltenów stał się sekcją, włączony do systemu Ox Bel Ha. Na koniec 2003 r. system Ox Bel Ha miał 125 km łącznej długości zalanych korytarzy i 72 cenoty. Wtedy zespół Riordana i Le Maillot, któremu nie udało się połączenie systemów Ya’ax Chen i Ox Bel Ha, postanowił dokonać tego, czego nie udało się dokonać projektowi Jade Pearl ale z drugiej strony…

Skok naprzód w Ox Bel Ha (2005)

Latem 2005 do systemu Ox Bel Ha włączono system Yaxchen West. Ox Bel Ha osiągnął 144 749 m. Drugi na podium Sac Aktun miał wtedy tylko 79 617 km, ale Bogaerts i Schmittner prowadzili intensywne poszukiwania połączenia między Sac Aktun a trzecim na podium Nohoch Nah Chich z potężną studnią Blue Abyss i swymi 67 184 m łącznej długości korytarzy, który swojego czasu również nosił laury najdłuższego zalanego systemu jaskiniowego na Ziemi o długości.

Ox Bel Ha i eksploracje w Sian Ka’an (2005-2007)

Pomiędzy listopadem 2005 a czerwcem 2006 r. za eksplorację systemu Ox Bel Ha od strony rezerwatu biosfery Sian Ka’an zabrał się CINDAQ/MCEP. Uczestników ekspedycji zastanowiło, że naprzeciw Entrada Caapechen (Cenote Manati), jednego z wejść do systemu jaskiniowego Ox Bel Ha, znajduje się postklasyczna majańska świątynia w Stylu Wschodniego Wybrzeża, a jej wejście jest skierowane wprost na wejście do jaskini. Nie ma w tym absolutnie nic dziwnego, zważywszy na rolę jaskiń jako przejść w zaświaty w kosmologii Majów. Eksploratorzy regularnie spotykali wokół tego miejsca manaty.

siankaan boca paila sian kaan
Kanał Boca Paila prowadzący do laguny o tej samej nazwie, rezerwat biosfery Sian Ka’an
(fot: P.A. Trześniowski 2023)

W 2007 r. CINDAQ zlokalizował sześć wejść do systemu Ox Bel Ha w słonawych wodach lagun Caapechen i Boca Paila w rezerwacie biosfery Sian Ka’an, z czego pięć było znanych wcześniej. I wtedy do transportu sprzętu nurkowego użyty został helikopter. Umożliwiło to założenie obozu w niedostępnym miejscu, jednak, ze względu na wyzwania stawiane przez środowisko naturalne podmokłej selwy Sian Ka’an, eksploratorzy spędzali tam co najwyżej dwutygodniowe turnusy, później skrócone do pięciu dni. W ten sposób eksploracje mogły potrwać jednak aż pięć miesięcy, co pozwoliło na skartowanie 7000 m jaskiń w systemie. Eksploratorzy zabierali z sobą Hydrolab.

Dane i próbki wody były przekazywane nauce, w czym wzięły udział: Technical Institute of Denmark i Centro para el Estudio del Agua w Cancun. W podwodnych eksploracjach i kartowaniu systemu wzięli udział Sam Meacham, Christophe Le Maillot, Daniel Riordan, Per Thomsen, Fred Devos oraz Simon Richards, Jarrod Jablonski, Luca Magheli, Daniel Riordan, Franco Attolini, Alex Álvarez i Andrea Marassich. W eksploracjach naziemnych Roberto Chávez, Simon Richards, Sam Meacham, Jack Sherman, Mario Rebolledo-Vieyra, Pepe Sánchez, Roberto Chávez, Mario Valotta i Robbie Schmittner. Projekt wspierali swoją wiedzą Jim Coke IV z QRSS oraz hydrolog Patricia Beddows.

Fortuna kołem się toczy – sinusoida na podium

Sac Aktun i Nohoch Nah Chich (2007)

25 stycznia 2007 roku system Ox Bel Ha stracił prowadzenie w wyniku połączenia systemów jaskiniowych Sac Aktun i Nohoch Nah Chich, dokonanego wspólnie przez Steve’a Bogaertsa i Robbiego Schmittnera. System Sac Actun miał wtedy 153 599 m, podczas gdy Ox Bel Ha posiadał 146 761 m. Sytuacja nie wyglądała wesoło – w pobliżu Sac Aktun rósł jeszcze kolejny system: Dos Ojos z ówczesnymi 57 700 m. Ox Bel Ha miał wówczas w sąsiedztwie tylko Naranjal o długości 21 558 m. Ciekawe jest, że Sistema K’oox Baal, obecnie posiadający ponad kilometr długości, miał wtedy jedynie 19 178 m. Niemniej jednak taka sytuacja nie utrzymała się długo…

Ox Bel Ha i Yax Chen East (2007)

Jeszcze w tym samym 2007 roku, na początku lata do Ox Bel Ha włączono system Yax Chen East. Ox Bel Ha z 128 cenotami zajął znowu pierwsze miejsce na podium. W maju 2008 roku Ox Bel Ha miał 169 935 m długości, zaś Sac Aktun 155 686 m. Systemy rosły dalej w porównywalnym tempie. W maju 2009 roku Ox Bel Ha miał 179 978 m długości, podczas gdy Sac Aktun 168 959 m po włączeniu systemów Koxol i Dreamgate. W maju 2010 roku Ox Bel Ha urósł do 180 039 m, podczas gdy Sac Aktun do 178 034 m.

Ox Bel Ha i Naranjal (2011)

W marcu 2011 r. system Ox Bel Ha zwiększył swoją przewagę dzięki długo wyczekiwanemu wchłonięciu systemu Naranjal. System Naranjal zniknął i stał się sekcją systemu Ox Bel Ha, choć w przeszłości sam był najdłuższym znanym zalanym systemem jaskiniowym na świecie. Do tej pory nie udawało się to wielu eksploratorom. Jak zatem doszło do połączenia?

Pamiętamy, że w roku 2000 w Naranjal odkryto sidemountowy kompleks Snakesman Escape Tunnel. Serie ciasnych i ponurych restrykcji z dosyć mocnym prądem prowadzącym w głąb jaskini. Główny korytarz prowadził przez ponad 600 m na południowy-wschód na rozstaje dróg. Wschodni zespół tuneli odbijał od przepływu. Od odkrycia pobliskiej cenoty San Andres upatrywano jednak tutaj możliwości połączenia. Drugi tunel podążał na południe wraz z silnym prądem wody. Stale jednak się zmniejszał i stawał się niestabilny. Prąd sugerował dalszą drogę, jednak nikomu nie uśmiechało się sprawdzanie niestabilnego labiryntu. Podobnie było w innej downstreamowej sekcji Naranjal, odkrytej jakieś 400 m dalej w 2002 r. i równoległej do Snakesman Escape Tunnel. Rozwijała się ona w skomplikowany labirynt, który eksplorowano aż do 2007 r. Wszystkie tunele kończyły się jednak ślepo.

W lutym 2011 Bil Phillips i Steve Bogaerts zaczęli szukać połączenia z Cenote Corey w systemie Ox Bel Ha, nazwanej tak na cześć zmarłego nurka jaskiniowego. Cenote San Andres stała się w tym czasie dla eksploratorów niedostępna. Phillips i Bogaerts położyli w ciągu miesiąca 5 km lin. Udało im się w końcu znaleźć przejście przez labirynt niestabilnych zawałów do sekcji Snakesman w dotychczasowym systemie Naranjal, który tym samym właśnie przestawał istnieć. W maju 2011 system Ox Bel Ha miał 222 340 m i 131 cenot. Sac Actun jednak prawie go dogonił ze swoimi 217 495 m po włączeniu systemu Aktun Hu. W maju 2012 Ox Bel Ha miał 234 824 m, zaś Sac Aktun nadal 217 495 m. W maju 2013 Ox Bel Ha miał 243 556 m, zaś Sac Aktun 222 704 m po włączeniu systemu Caracol i cenoty Venom. W roku 2014 znaleziono suche połączenie systemów Sac Aktun i Dos Ojos. Nurkowie jaskiniowi nie uznają jednak takich suchych połączeń. Ox Bel Ha miał 256 909 m.

The Greatest Connection & The Greatest Surprise z Ox Bel Ha

Sytuacja zmieniła się na dobre w styczniu 2018 r., gdy Robbie Schmittner znalazł podwodne połączenie systemów Sac Aktun i Dos Ojos. Nowy supersystem miał aż 347 km długości, podczas gdy Ox Bel Ha tylko 270 km. Z mapy wynikało, że tym razem nic już nie odmieni kolejności systemów na podium, a Sac Aktun, która ma większy potencjał eksploracyjny dzięki odkrytemu przez Robbiego systemowi Madre de los Cenotes i znajdującemu się nieopodal systemu K’oox Baal, który Alex Reato przedłużył właśnie do długości ponad 100 km.

Ox Bel Ha – chichot losu…

Pod koniec 2018 r. CINDAQ/MCEP (Mexico Cave Exploration Project) rozpoczął zakrojony na lata projekt ponownej inwentaryzacji (resurvey) systemu Ox Bel Ha. Do końca 2022 r. sprawdzono 233 km, ponad 85% znanych korytarzy w systemie. W ciągu tych czterech lat dołożono 115 km zalanych korytarzy. Obecnie CINDAQ bije się z czasem, aby zadokumentować umierający na naszych oczach system. W latach 2020-2021 pewne jego części znalazły się już w rozrastającym się w zastraszającym tempie Tulum. Na koniec 2022 roku system Ox Bel Ha osiągnął niewyobrażalną wręcz długość 435 805 m! Przejmując znów prowadzenie.

siankaan sian kaan manglar meksyk mangrowiec
Manglar – podmokły las namorzynowy w rezerwacie biosfery Sian Ka’an (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Ox Bel Ha – supersystem

Zdaniem CINDAQ, mający 435 805 m łącznej długości korytarzy, Ox Bel Ha jest najlepiej udokumentowanym systemem jaskiniowym na półwyspie Jukatan. W systemie, który zajmuje powierzchnię 60 km2 (9 km na linii wschód-zachód i 11 km na linii północ-południe), znajduje się ponad 150 cenot. Średnia głębokość systemu to 13,2 m, ale najgłębsza studnia ma 57,3 m. Najszerszy korytarz w Ox Bel Ha ma aż 120 m szerokości. Skomplikowaną nawigację uświadamiają ponad tysiąc T i ponad dwa tysiące jumpów.

Ujścia systemu Ox Bel Ha ładują niesamowite ilości wody do lagun w rezerwacie biosfery Sian Ka’an. Na przykład, w Entrada Caapechen prąd jest tak mocny, że przez pierwsze sto metrów skuter nie wystarcza, a trzeba dodatkowo mocno używać płetw. W Sian Ka’an zaobserwowano też bardzo ciekawe zjawiska, takie jak przeciwne prądy pod i ponad halokliną czy grube osady bakteryjne na ścianach. Eksploracje prowadzone są głównie przez Entrada Caapechen i Entrada Boca Paila.

siankaan boca paila sian kaan
Kanał Boca Paila prowadzący do laguny o tej samej nazwie, rezerwat biosfery Sian Ka’an
(fot: P.A. Trześniowski 2023)

I co dalej?

Sac Aktun, w momencie utracenia pierwszego miejsca na podium miał 376 101 m. Niedaleko Sac Aktun rozciąga się jednak ponad stukilometrowy K’oox Baal… Żaden z supersystemów nie odsłonił jeszcze przed nami z pewnością wszystkich swoich tajemnic!

Ox Bel Ha, Sac Aktun i K'oox Baal
Największe systemy jaskiniowe na Riviera Maya w stanie Quintana Roo, Jukatan, Meksyk (James G. Coke IV)

W poszukiwaniu troglobiontów – jaskiniowe życie Ox Bel Ha

Od lutego do grudnia 2013 roku zespół meksykańskich i amerykańskich naukowców przeprowadził wspólne badania jaskiniowej fauny na ponad dziesięciokilometrowej długości odcinku w północnej gałęzi systemu Ox Bel Ha, pomiędzy cenotami: Tábano, Odyssey, Muknal i Bang. Choć nie było one tematem badań, we wszystkich czterech cenotach zaobserwowano duchoryby (Typhliasina pearsei). Wśród badanych gatunków znalazły się bezkręgowce.

Najczęściej występujące w tej części systemu Ox Bel Ha okazały się Tulumella unidens i Typhlatya mitchelli. Inne popularne gatunki bezkręgowców w Ox Bel Ha to: Creaseria morleyi, Creaseriella anops, Tuluweckelia cernua, co zgadza się z generalnym przekrojem fauny występującej w cenotach na całym północnym Jukatanie. Popularnymi gatunkami systemu Ox Bel Ha okazały się: Mayaweckelia cenoticola, Stygiomysis holthuisi, Typhlatya dzilamensis oraz jadowity Xibalbanus tulumensis, który jest tu jedynym gatunkiem troglobionta występującym stale pod halokliną (eksploratorzy jaskiniowi widywali również morskie meduzy na 350 m od wejścia przez Cenote Manati / Entrada Caapechen).

Nieco rzadszymi: Antromysis cenotensis, Humphreysella mexicana, Metacirolana mayana i Stygiomysis cokei. Znalazła się też rzadko spotykana krewetka Calliasmata nohochi, endemiczna dla Riviera Maya podobnie jak  Xibalbanus tulumensis i Tuluweckelia cernua. Ta została dostrzeżona tylko raz w trakcie badań.

Bibliografia:

Benítez, Sergio; Thomas M. Iliffe, Benjamín Quiroz-Martínez, Fernando Alvarez (2019) How is the anchialine fauna distributed within a cave? A study of the Ox Bel Ha System, Yucatan Peninsula, Mexico. „Subterranean Biology” 31:15-28. https://doi.org/10.3897/subtbiol.31.34347

Meacham, Sam (2007) Sian Ka’an Exploration Expedition: Ox Bel Ha Water Protection Project 2005–2006. „AMCS Activities Newsletter” 30:55-65

Meacham, Sam (2005) Jade Pearl Exploration Project, Sistema Ox Bel Ha, Quintana Roo. „AMCS Activities Newsletter” 28:63-77

Phillips, Bil (2004) Ox Bel Ha, Spring 2003. „AMCS Activities Newsletter” 27:54-56

Phillips, Bil (2002) The Exploration of Sistema Ox Bel Ha. „AMCS Activities Newsletter” 25:40-46

Richards, Donna; Simon Richards (2007) Yaxchen and Ox Bel Ha, Quintana Roo. „AMCS Activities Newsletter” 30:77-84

× Zapraszamy do kontaktu :)